Żelazko to urządzenie służące do prasowania, czyli wygładzania tkaniny za pomocą wysokiej temperatury i nacisku.

Prasowanie działa, gdyż pod wpływem temperatury rozluźniają się więzy w cząsteczkach polimerów tworzących włókna tkaniny. Kiedy włókna są gorące, rozprostowują się pod naciskiem żelazka i zachowują kształt po ochłodzeniu. Niektóre tkaniny jak np. bawełna wymagają też zastosowania wody. 

Prasowanie ubrań wymagało dawniej nie lada zachodu. Pierwsze żelazka w niczym nie przypominały tych dzisiejszych, a korzystanie z nich było uciążliwe. Żadna kobieta nie miałaby dziś chyba tyle cierpliwości, żeby prasować koszulę rondelkiem wypełnionym rozżarzonymi węglami. O mężczyznach nie wspominając.

Prasowanie ubrań nie należy do czynności darzonych wielką sympatią. Prasujemy raczej niechętnie, bardziej z powinności niż zamiłowania. Chociaż zdarzają się też osoby, które uważają, że metodyczne ruchy pozwalają im się zrelaksować. Byłoby to chyba całkowicie niemożliwe, gdyby nie wynaleziono żelazka elektrycznego. Ale od początku.

Pierwsze urządzenia do prasowania pojawiły się już w VIII wieku i właściwie nie przypominały tych znanych nam dzisiaj. Jak w przypadku wielu innych wynalazków, pomysł ten przypisuje się Chińczykom. Do prasowania jedwabiu stosowali oni rondle zawierające rozpalone węgle. Jakieś dziesięć wieków później pojawił się blok żelaza z uchwytem zwany żelazkiem.

Ze względu na sposób nagrzewania np. na piecu kuchennym, bardzo trudno było utrzymać na dłużej jego wysoką temperaturę. Dlatego wymyślono udoskonalenie - nad stopą żelazka umieszczono małe palenisko na węgiel drzewny. To jednak powodowało, że bardzo łatwo można było przypalić prasowany materiał. Często z palącego się węgla pryskały iskry i ubranie, nie dość, że wygniecione, było dodatkowo dziurawe. Żeby temu zapobiec węgiel zastąpiono tzw. duszą, czyli blokiem metalu, wcześniej nagrzewanym i umieszczanym w środku żelazka.

W Niemczech, w Zamku Gochsheim znajduje się prawdopodobnie największa w całej Europie kolekcja żelazek (do 1300) z całego świata. W Rosji znane jest Muzeum Żelazka w Perejasławiu Zaleskim. Na Ukrainie wielka kolekcja żelazek znajduje się na wystawie i w zbiorach kompleksu historyczno-kulturalnego Zamku Radomyśl.

Ważne daty w historii żelazka:

VIII w. Chińczycy stosowali rondle z rozpalonymi węglami w środku do prasowania jedwabiu 

XVIII w. Żelazko stanowił jednostronnie wygładzony blok metalu (żelaza – stąd nazwa), z uchwytem

1882 r. Nowojorczyk Henry W. Seely wynalazł pierwsze żelazko elektryczne

1906 r. Earl Richardson otworzył Pacific Electric Heating Co, która sprzedawała żelazka

1974 r. w hucie Batory (Chorzów) wyprodukowano ostatnie w Polsce żelazko ,,na węgiel’’

Kategoria: Ciekawostki

Data publikacji: 2021-07-16