Pracodawcy nie wolno zwolnić pracownika tylko za to, że jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Jednakże, gdy pracownik po prostu znika na kilka tygodni, nie przedstawi lekarskiego zaświadczenia, pracodawcy wolno pracownika zmienić.

Kiedy pracodawca może zwolnić cię z pracy

Pani Janina napisała do nas: “Uległam wypadkowi w drodze do pracy i byłam na dłuższym zwolnieniu. Po miesiącu czasu dostałam z pracy list, że zostałam zwolniona. Czy pracodawca miał prawo to zrobić? Przecież byłam nieobecna nie ze swego powodu. Czy w USA pracownik nie ma żadnych praw?”

Problemy ze zdrowiem

Pracodawcy nie wolno zwolnić pracownika tylko za to, że jest niezdolny do pracy z powodu choroby. Jednakże, gdy pracownik po prostu znika na kilka tygodni, nie przedstawi lekarskiego zaświadczenia a ponadto jest nieobecności kolidują z wykonywaniem jego obowiązków, pracodawcy wolno pracownika zmienić. W odróżnieniu wielu krajów europejskich w USA zakład pracy nie musi trzymać stanowiska do czasu, gdy pracownik wróci do pracy. Duże zakłady pracy bywają bardziej wyrozumiałe, gdyż mają więcej personelu, który się nawzajem zastępuje. Małe biznesy nie mają takich możliwości.

Ustawa o urlopie rodzinnym i medycznym (Family and Medical Leave Act) zapewnia uprawnionym pracownikom bezpłatny urlop chroniący pracę w przypadku poważnych schorzeń. Jeśli spełniasz wymagania kwalifikacyjne i postępujesz zgodnie z procesem FMLA, zazwyczaj nie możesz zostać zwolniony z powodu choroby podczas zatwierdzonego urlopu.

Zatrudniony z dobrej woli

Nie mając żadnego kontaktu z pracodawcą, jesteś pracownikiem “zatrudnionym z dobrej woli” (at will employee), co daje pracodawcy prawo zwolnienia cię nawet bez przyczyny.

Przykład: Powiedzmy, że pracowałeś w zakładzie 12 lat, wykonywałeś swoją pracę bez zarzutu i szef nigdy nie miał do ciebie zastrzeżeń. Firma dawała dobre ubezpieczenia i plan emerytalny. Już za trzy lata wysłużyłbyś sobie emeryturę. Pewnego dnia szef poinformował cię, bez powodów, że jesteś zwolniony. Dostajesz tydzień wypowiedzenia na uporządkowanie swoich spraw. Masz żonę, dwoje dzieci, spłacasz pożyczkę hipoteczną. Liczyłeś na długoletnią pracę w tym zakładzie, więc zwolnienie jest dla ciebie gromem z jasnego nieba. Czy zwolnienie to jest zgodne z prawem? Co możesz uczynić w takim wypadku? To zależy od twojej konkretnej sytuacji.

Jeśli należysz do związku zawodowego

Prawie każdy kontrakt związku zawodowego z pracodawcą przewiduje, że pracownik nie może być zwolniony bez powodu. Jeżeli pracodawca zwolnił cię niesłusznie, powinieneś udowodnić bezpodstawność jego czynu. W tym celu składasz skargę na pracodawcę poprzez swój związek zawodowy zgodnie z przewidzianą procedurą. Obowiązkiem związku zawodowego jest obrona twoich praw.

Masz kontrakt z pracodawcą

Jeżeli masz kontrakt podpisany np. na dwa lata, a pracodawca zwolnił cię po roku, jest on zobowiązany płacić ci pobory przez czas pozostały do wygaśnięcia kontraktu. Kontrakty posiadają najczęściej sportowcy, artyści, pożądani specjaliści, czasem kadra kierownicza na najwyższych szczeblach. Na przeciętnych stanowiskach kontrakt z pracownikiem jest rzadkością. W przypadku pracownika kontraktowego (np. konsultanta), który świadczy usługi pracując na własnym rozrachunku, sytuacja zależy od postanowień kontraktu. W razie braku kontraktu osoba taka może być zwolniona bez konsekwencji dla pracodawcy.

Pośredni kontrakt o pracę (implied contract)

Ustna obietnica stałej pracy dana przez pracodawcę stanowi ustny kontrakt, który jest równie obowiązujący, jak pisemny - problem polega tylko na jego udowodnieniu. Zapewnienia o długotrwałym zatrudnieniu w broszurze dla personelu lub w ofercie pracy (long-term employment) stanowią pośredni kontrakt. Sądy w wielu stanach przyznają, że wobec takich zapewnień pracownik ma prawo spodziewać się bezpieczeństwa pracy i nakazują zakładowi przyjąć pracownika ponownie lub wypłacić odpowiednie odszkodowanie. Przedsiębiorstwa bronią się obecnie, usuwając z broszur pracowniczych wszelkie obietnice długoletniego zatrudnienia.

Sygnalista (whistleblower)

Tak zwany Whistleblower Act chroni pracowników przed wyrzuceniem za doniesienie władzom o naruszaniu prawa przez przedsiębiorstwo. Na przykład, jeżeli doniosłeś do Environmental Protection Agency, że twój zakład pracy nielegalnie wyrzuca toksyczne odpady, zostałeś za to wyrzucony, to możesz pozwać przedsiębiorstwo do sądu o przywrócenie cię, wypłatę zaległych poborów i zwrócenie kosztów prawnika.

Dyskryminacja

Być może twoje zwolnienie, rzekomo bez powodu, w rzeczywistości jest przejawem dyskryminacji? Zwolnienie, przeniesienie czy pominięcie w awansie pracownika nie z powodu jego wyników w pracy, lecz jego rasy, narodowości, płci, wyznania, wieku, orientacji seksualnej, niepełnosprawności, stan cywilny - są przejawem dyskryminacji i są zabronione przez prawo. Przeanalizuj, co się ostatnio działo w przedsiębiorstwie. Może zakład zwolnił wiele starszych osób i wymienił je na młodsze? Byłaby to dyskryminacja wiekowa. Może nowy szef faworyzuje swoich rodaków - zwalnia ludzi innych narodowości, ażeby stworzyć miejsce dla swoich ziomków? Może nowy przełożony preferuje ludzi swojej rasy? Nie wolno przenosić na grunt zawodowy swoich osobistych preferencji. Jeżeli przypuszczasz, że stałeś się ofiarą dyskryminacji, złóż skargę w swoim związku zawodowym i pobliskiej Equal Opportunity Employment Commision.

Gdy pracodawca złamał prawo pracy

Szef nie wypłacał ci nadgodzin (overtime pay) mimo, że pracowałeś sumiennie po 9-10 godzin dziennie. Upomniałeś się u niego, to powiedział, że jak ci się nie podoba, to możesz sobie iść gdzie indziej. To odszedłeś, a teraz zastanawiasz się, czy masz jakieś wyjście? W tym przypadku - tak.

Pracownik zwolniony za skarżenie się do pracodawcy albo do Departamentu Pracy o łamania prawa pracy, może wziąć pracodawcę do sądu. Jeżeli wygra, może być przywrócony na swoje stanowisko, otrzymać zaległe pobory i zwrot kosztów postępowania sądowego.

Nie wypłacanie poborów za nadgodziny albo płacenie poniżej minimalnej stawki (minimum wage) jest zabronione przez Federal Fair Labor Standards Act. Pracownik chroniony jest przez klauzule tej ustawy i zdecydowanie powinien porozmawiać z prawnikiem. Wiele zakładów pracy szybko pójdzie na ugodę z pracownikiem, gdyż rozumie, że prawo jest po jego stronie.

Złośliwe lub odwetowe zwolnienie

Ponadto w niektórych stanach obowiązują przepisy chroniące pracowników przed zwolnieniem z przyczyn odwetowych. Nie możesz być tam zwolniony za to, że złożyłeś skargę z powodu dyskryminowania cię przy awansie, szykan seksualnych, za ubieganie się o odszkodowanie za wypadek przy pracy czy za odwołanie się do Occupational Safety and Health Administration (OSHA) o poprawę bezpieczeństwa pracy. Pracodawca nie może zwolnić cię też za działalność w związkach zawodowych, ani za poinformowanie policji czy innych władz o przestępstwach

współpracowników, czy pracodawcy. Odmówienie wykonania polecenia służbowego, które jest sprzeczne z prawem lub ogólnie przyjętym kodem etycznym danej profesji, też nie może być przyczyną zwolnienia.

Gdy wszystko zawiedzie

Jeżeli masz za sobą długoletnią, nienaganną historię pracy w przedsiębiorstwie, a wiele do stracenia (zakładową emeryturę), możesz zdecydować się na pozwanie pracodawcy do sądu za bezpodstawne zwolnienie. Sądy czasami orzekają na korzyść pracownika, mimo że pracodawca nigdy mu niczego nie obiecywał i nie popełnił względem niego żadnej dyskryminacji ani nieuczciwości. W opinii wielu sądów pracodawca powinien obchodzić się uczciwie z wieloletnimi, lojalnymi pracownikami. Sąd może nakazać pracodawcy ponowne przyjęcie cię do pracy i zwrot straconych zarobków. A może nie.

Pamiętaj, że prawo pracy jest złożone i często ulega zmianom. Najlepszym sposobem na uzyskanie dokładnych informacji na temat twoich praw w konkretnej sytuacji jest skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie pracy.

Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Praca w Ameryce”, „Otwieram biznes”, „Życie od nowa” i inne. Są one dostępne w wersji elektronicznej w witrynie Poradnika Sukces: www.PoradnikSukces.com. tel. 1-718-224-3492.

Kategoria: Porady > Finanse

Data publikacji: 2025-11-07