Komitet Noblowski przyznaje kolejne najbardziej prestiżowe nagrody świata.

Fizyka

Takaaki Kajita i Arthur B. McDonald zdobyli tegoroczną Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycie oscylacji neutrin.

Kajita (ur. W 1959 roku) pracuje na Uniwersytecie Tokijskim, a McDonald (ur. W 1943 roku) jest emerytowanym profesorem na Uniwersytecie Queen's w Kingston (Kanada).

Neutrina to cząstki elementarne, które są niemal nie do powstrzymania – potrafią przenikać przez nasze ciała, ziemię, skały, wodę. Są obojętne elektrycznie i słabo oddziałują z materią, dlatego ich badanie jest niezwykle trudne. Oscylacja, czyli zmiana neutrin z elektronowych w mionowe i taonowe dowodzi, że ta niezwykle przenikliwa cząsteczka wbrew dotychczasowym założeniom ma jednak masę, choć bardzo małą – tego właśnie dowiedli zdobywcy tegorocznej Nagrody Nobla z fizyki.

Medycyna i fizjologia

Laureatami w dziedzinie fizjologii i medycyny zostali: William C. Campbell, Satoshi Ōmura i Youyou Tu.

Irlandczyk William C. Campbell i Japończyk Satoshi Ōmura zostali wyróżnieni za odkrycie leku na choroby wywołane przez nicienie. Chinka Youyou Tu została nagrodzona za pracę nad terapią przeciwko malarii.

Campbell i Ōmura stworzyli lek awermektyna pomocny w leczeniu powodującej obrzęk limfatyczny słoniowacizny i tzw. ślepoty rzecznej. Obydwa schorzenia należą filarioz, chorób pasożytniczych przenoszonych przez nicienie. Youyou opracowała natomiast lek o nazwie artemizyna, wykorzystywany w leczeniu malarii.

Chemia

Szwed Tomas Lindahl z Linköpings Universitet, Amerykanin Paul Modrich z Duke University i Turek Aziz Sancar pracujący w University of North Carolina w Chapel Hill zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za "mechanistyczne badania naprawy DNA".

Badacze ci odkryli bardzo ważny mechanizm, dzięki któremu komórki mogą żyć i rozmnażać się.  Chodzi o mechanizmy naprawiające uszkodzenia w DNA. Owe uszkodzenia pojawiają się cały czas pod wpływem czynników takich jak promieniowanie czy wolne rodniki (bardzo reaktywne związki chemiczne, powstające w komórkach).

Gdyby błędy w DNA nie były naprawiane, komórki szybko obumierałyby lub zmieniałyby się w tkanki nowotworowe. Mechanizmy naprawiające nasz genom są też niezbędne w czasie podziałów komórkowych.

Literatura

Białoruska pisarka i dziennikarka Swietłana Aleksijewicz jest tegoroczną laureatką literackiej Nagrody Nobla 2015.

Swietłana Aleksijewicz znana jest przede wszystkim z odważnych książek o pomijanej i wypieranej historii Rosji: katastrofie w Czarnobylu, radzieckiej interwencji w Afganistanie, udziale kobiet w drugiej wojnie światowej, wojennych losach dzieci czy codziennym życiu po upadku komunizmu. Pisarka jest laureatką wielu międzynarodowych nagród, między innymi National Book Critics Circle, Nagrody Szwedzkiego Pen Clubu, Lipskiej Nagrody Książkowej na rzecz Porozumienia Europejskiego i Pokojowej Nagrody im. Ericha Marii Remarque’a. Została również odznaczona francuskim Orderem Sztuki i Literatury stopnia oficerskiego.

Pokojowa Nagroda

Tegoroczną Pokojową Nagrodę Nobla otrzymał Tunezyjski Kwartet Pokoju za swój wkład w budowanie demokracji w Tunezji.

W skład Kwartetu wchodzą cztery organizacje kluczowe dla społeczeństwa obywatelskiego w Tunezji: centrala związkowa UGTT (Powszechna Tunezyjska Unia Pracy), Tunezyjska Konfederacja Przemysłu, Handlu i Rzemiosła (UTICA), Tunezyjska Liga Praw Człowieka oraz Tunezyjska Rada Adwokacka.

Według Komitetu Noblowskiego Kwartet miał kluczowy wpływ na udane przemiany polityczne, jakie dokonały się i dokonują w Tunezji po wybuchu arabskiej rewolucji.

W poniedziałek 12 października wskazany zostanie laureat w dziedzinie nauk ekonomicznych.

W ubiegłym roku laureaci zamiast przyznawanych wcześniej 10 mln koron po raz pierwszy otrzymali po 8 mln koron (w przeliczeniu 940 tys. euro zamiast 1,2 mln euro). Powodem 20-procentowej obniżki - jak uzasadniała realizująca testament Alfreda Nobla Fundacja Noblowska w Sztokholmie - był światowy kryzys.

Oprócz nagrody finansowej każdy z laureatów otrzymuje dyplom i medal. Na awersie medalu widnieje profil fundatora nagrody, Alfreda Nobla, wraz z datą jego urodzenia i śmierci zapisaną cyframi rzymskimi. Ta strona medalu jest taka sama w przypadku medycyny i fizjologii, fizyki, chemii, oraz literatury, ponieważ odznaczenia w tych kategoriach wykonał szwedzki rzeźbiarz i grawer Erik Lindberg. Nieco inaczej wygląda awers medalu dla laureata pokojowej Nagrody Nobla oraz ustanowionej dopiero w 1968 roku nagrody w dziedzinie ekonomii.

Każdy z medali waży średnio 175 gramów i ma średnicę 66 milimetrów. Najcięższy jest ten z ekonomii, który waży o kilka gramów więcej niż pozostałe. Każdy nagrodzony otrzymuje jeden medal, ale może sobie także zażyczyć jego repliki. Ta jednak wybita jest z brązu i jedynie pokryta złotem.

Od 1901 roku laureaci Nagród Nobla są wybierani co roku w dziedzinie: literatury, fizyki, chemii oraz medycyny lub fizjologii. Równie długo przyznawana jest też Nagroda Pokojowa. Alfred Nobel nie ustanowił nagrody dla ekonomistów, którą przyznaje się dopiero od 1968 roku. Jej fundatorem jest Bank Szwecji.

Nazwiska laureatów tradycyjnie ogłaszane są na początku października, wręczenie nagrody ma zaś miejsce w rocznicę śmierci jej fundatora - 10 grudnia w Oslo i Sztokholmie.

Kategoria: Ciekawostki

Data publikacji: 2015-10-09