Podatek od dochodów nieujawnionych, to szczególna sankcja podatkowa stosowana przez organy skarbowe wobec osób, które uzyskały dochód, ale nie wykazały go w deklaracjach podatkowych, ani które nie potrafią udokumentować jego źródła.
Podatek od dochodów nieujawnionych w Polsce – ukryte ryzyko, o którym warto wiedzieć
Pan Jan z Nowego Jorku, mieszkający w Stanach od 25 lat amerykański obywatel, jak wielu Polaków żyjących za granicą, zakupił w Polsce mieszkanie za pieniądze, które przelał z amerykańskiego banku. Planował bowiem za parę lat przejść na emeryturę i wrócić do kraju. Jakie było jego zdumienie, gdy został przez polski urząd skarbowy wybrany do kontroli podatkowej. Dostał list z nakazem przesłania rozlicznych finansowych dokumentów i złożenia wyjaśnień. Dlaczego?
Czym jest podatek od dochodów nieujawnionych?
Podatek od dochodów nieujawnionych, to szczególna sankcja podatkowa stosowana przez organy skarbowe wobec osób, które uzyskały dochód, ale nie wykazały go w deklaracjach podatkowych, ani które nie potrafią udokumentować jego źródła. Mechanizm ten wynika z art. 25 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT), a także przepisów Ordynacji podatkowej.
Jeśli urząd skarbowy uzna, że podatnik posiada majątek lub dokonał wydatków nieproporcjonalnych do oficjalnych dochodów, może zażądać wyjaśnień co do źródeł finansowania. To właśnie przydarzyło się panu Janowi: w Polsce nie deklarował żadnych przychodów, a dokonał zakupu kosztownego mieszkania. Gdyby pan Jan nie potrafił racjonalnie wyjaśnić tej rozbieżności, lub gdyby jego dokumenty wzbudziły zastrzeżenia, znalazłby się w kłopocie. Na szczęście, pan Jan miał bardzo logiczne wyjaśnienie: jest Polonusem planującym powrót na emeryturę do Polski, gdzie kupił sobie mieszkanie za pieniądze zarobione i opodatkowane w Stanach.
Ile wynosi podatek?
Podatek od dochodów nieujawnionych wynosi 75% wartości nieudokumentowanego dochodu. W niektórych przypadkach podatnik może zapłacić mniej. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy powoła się na pożyczkę (także darowiznę) otrzymaną na sfinansowanie zakupu nieruchomości, której wcześniej nie ujawnił i nie zapłacił od niej podatku od czynności cywilno-prawnych (PCC). Wówczas zapłaci on podatek w wysokości 20% nieujawnionych przychodów.
Oprócz kary pieniężnej, przeciwko podatnikowi może być wytoczony proces karno-skarbowy. W takim wypadku grozić mu będzie kara pozbawienia wolności do lat 5 lub grzywna w wysokości nawet 720 stawek dziennych.
Statystyki – skala zjawiska
Dane z Ministerstwa Finansów oraz Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) wskazują, że liczba postępowań dotyczących nieujawnionych dochodów nie jest duża, ale są one intensywne i często kończą się poważnymi skutkami dla podatników.
W latach 2020–2023 KAS przeprowadziła około 1,100 kontroli dotyczących weryfikacji majątków osób fizycznych, z czego 230 przypadków zakończyło się decyzją o opodatkowaniu dochodów nieujawnionych, a średnia kwota dodatkowego podatku z takiej decyzji wyniosła ok. 410 tys. zł.
Jakie dochody mogą zostać zakwestionowane?
Najczęściej fiskus kwestionuje następujące przypadki:
· niezgłoszone darowizny od rodziny lub znajomych,
· dochody z pracy na czarno – np. wynagrodzenia gotówkowe bez umowy,
· sprzedaż towarów lub usług bez rejestracji działalności (np. handel w Internecie, najem krótkoterminowy),
· zagraniczne dochody, które nie zostały zgłoszone w Polsce,
· pieniądze z hazardu, kryptowalut lub inwestycji bez dokumentacji.
Tu warto zaznaczyć, że Polonus mieszkający na stałe, jak pan Jan, za granicą, nie ma w Polsce obowiązku podatkowego. Dlatego wystarczy, że okaże, że zarobkował i płacił podatki w USA.
Darowizny zaskoczeniem dla mieszkających poza Polską
Wyjaśnijmy kwestię niezgłoszonych spadków i darowizn.
Powiedzmy, że Pan Jan dostał spadek po rodzicach i z niego sfinansował zakup mieszkania w Krakowie. By wyjaśnić źródło funduszy, powinien wtedy przedłożyć w KAS dokumenty poświadczające nabycie tego spadku. KAS niewątpliwie spytałby pana Jana, czy spadek zgłosił i zapłacił należny podatek od spadków i darowizn. Dla pana Jana byłoby to zaskoczeniem: jak to – on mieszka w Stanach, więc dlaczego miałby raportować spadek polskim służbom. Odpowiedź brzmi: dlatego, że jest polskim obywatelem.
Spadki i darowizny od najbliższej rodziny są w Polsce zwolnione od podatku, prawda? Tak, ale tylko wtedy, gdy zostaną zgłoszone w terminie 6 miesięcy. Po przekroczeniu tego terminu podatek wynosi od 3 do 7 proc. wartości spadku czy darowizny.
Znaczenie dowodów
Największym problemem w takich postępowaniach jest brak dokumentacji. Wystarczy, że podatnik nie zgłosił darowizny powyżej 10 tys. zł od rodziny w I grupie podatkowej (np. od matki), by fiskus mógł uznać te środki za dochód nieujawniony. Częstym błędem jest przekazywanie dużych kwot „z ręki do ręki” bez pisemnej umowy.
Dowody akceptowane przez urząd skarbowy to umowy darowizn lub pożyczek, akty notarialne, przelewy bankowe z jasno określonym tytułem, dokumenty spadkowe, deklaracje podatkowe z lat poprzednich. Brak tych dokumentów może skutkować nałożeniem 75-procentowego podatku, nawet jeśli podatnik mówi prawdę.
Wniosek: Ślij środki do Polski tylko przelewem, zatrzymuj poświadczenia. Nie przemycaj gotówki przez granicę, bo zostanie uznana za nieujawniony przychód.
Jak się bronić?
Jeśli otrzymasz wezwanie do urzędu w sprawie nieujawnionych dochodów, najważniejsze to nie lekceważyć pisma – brak reakcji może skutkować decyzją administracyjną. Udowodnij, że jesteś mieszkańcem i podatnikiem innego kraju. Skompletuj dokumenty: amerykańskie rozliczenia podatkowe, odcinki płacowe, potwierdzenia operacji. W ostateczności, poproś o pomoc polskiego specjalistę podatkowego.
Wysyłaj pieniądze bezpośrednio na swoje konto w Polsce z jasnym tytułem przelewu, np. „oszczędności z pracy w USA na zakup mieszkania”.
Zgłoś darowiznę lub pożyczkę, jeśli korzystasz z pieniędzy rodziny – w Polsce obowiązują limity, a brak zgłoszenia skutkuje podatkiem karnym.
Co do pana Jana z Nowego Jorku, to udokumentował on, że mieszka, pracuje i płaci podatki w USA, że nie jest polskim podatnikiem, a mieszkanie kupił za amerykańskie oszczędności, które przelał do Polski przez bank.
Podsumowanie
Podatek od dochodów nieujawnionych w Polsce to jedno z najbardziej bezwzględnych narzędzi fiskusa. Stawka 75 proc. może wydawać się drakońska, ale jej celem jest zniechęcenie do ukrywania majątku i nielegalnych dochodów. W dobie cyfrowych analiz danych, raportów bankowych i wymiany informacji z zagranicą, ryzyko wpadki jest coraz większe.
Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników m.in. „Planowanie spadkowe, czyli jak uporządkować swoje sprawy w Stanach i w Polsce” oraz „Jak chować pieniądze przed fiskusem”. Są one dostępne w wersji elektronicznej w witrynie Poradnika Sukces: www.PoradnikSukces.com,poczta@poradniksukces.com, tel. 1-718-224-3492.
Kategoria: Porady > Finanse
Data publikacji: 2025-09-12
