2 kwietnia mija czternasta rocznica Umowy między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi o zabezpieczeniu społecznym.

Podpisana w Warszawie 2 kwietnia 2008 r, a wdrożona 1 marca 2009 roku, konwencja ta nazywana jest potocznie umową emerytalną. Z okazji rocznicy warto przypomnieć, co umowa dała nam, Polakom  w USA, i naszym rodzinom w Polsce. 

Co wniosła umowa emerytalna

Umowa emerytalna przyniosła różne korzyści polskim i amerykańskim obywatelom mieszkającym po obydwu stronach Atlantyku. Umowa umożliwia:

• uzyskanie emerytur i rent częściowych z jednego lub z obu państw osobom w Polsce i w Stanach Zjednoczonych Ameryki, które pracowały w obydwu państwach, ale nie mają wystarczających okresów ubezpieczenia do przyznania świadczeń w jednym z tych państw lub w obydwu, 
• otrzymywanie amerykańskich rent rodzinnych przyznanych osobom owdowiałym i sierotom zamieszkałym w Polsce, do których się poprzednio nie kwalifikowały,
• pobieranie świadczeń przyznanych współmałżonkom amerykańskich emerytów zamieszkałym w Polsce, 
• opłacanie składek za pracowników delegowanych do drugiego z państw tylko w jednym państwie.

Umowa zapewnia traktowanie Polaków na równi z Amerykanami, niezależnie od ich miejsca zamieszkania. Największe korzyści odniosą ci, którzy ze względu na zbyt krótkie okresy ubezpieczeniowe w poszczególnych państwach poprzednio nie mieli prawa do świadczeń emerytalnych w jednym albo żadnym z nich. Drugą liczną grupą beneficjentów są rodziny amerykańskich pracowników pozostałe w Polsce. 

Łącznie okresów pracy

Jeżeli ktoś nie przepracował w Stanach 10 lat, to w przeszłości pozostawał na lodzie bez jakiegokolwiek społecznego zabezpieczenia. Od 1 marca 2009 roku osoba taka może połączyć okresy pracy amerykańskie z polskimi i, jeżeli ma ich co najmniej 10, otrzyma niewielką emeryturę od Social Security naliczoną proporcjonalnie do długości czasu pracy w Stanach (totalized benefits). Jej rodziny mogą dostać niewielkie renty rodzinne, o czym poniżej.

W Polsce amerykańskie i polskie okresy pracy mogą połączyć osoby podlegające pod stary system emerytalny, czyli te urodzone przed 1948 rokiem, które pracowały krócej niż 20 albo 25 lat. Znaczenie łączenia okresów pracy w Polsce maleje, bo emerytury są teraz przyznawane w Polsce według nowych zasad i nie zależą od minimalnego stażu pracy, lecz od „kapitału”, czyli środków zaewidencjonowanych na koncie emerytalnym pracownika w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Rodziny w Polsce uprawnione do rent Social Security

Rodziny pracowników w odpowiednich okolicznościach mogą dostać renty rodzinne - małżeńskie, wdowie, sieroce - nawet jeżeli nigdy w Stanach nie pracowały i nie mieszkały. 

Do renty rodzinnej Social Security uprawnieni są następujący członkowie rodziny w pełni ubezpieczonego pracownika (emeryta lub rencisty pobierającego rentę disability, albo osoby zmarłej):

• żona (lub mąż) mająca 62 lata lub więcej (chyba że sama ma emeryturę Social Security, która jest wyższa od jej renty po mężu);
• żona (lub mąż) poniżej 62 lat, jeżeli opiekuje się dzieckiem do lat 16 lub niepełnosprawnym;
• rozwiedziona żona (mąż), jeżeli pozostawała w związku małżeńskim co najmniej 10 lat, ma 62 lata lub więcej, nie wyszła powtórnie za mąż i nie jest uprawniona do równych lub wyższych świadczeń Social Security z tytułu własnej pracy lub kogoś innego;
• dzieci do lat 18 albo do lat 19, jeżeli uczęszczają do szkoły podstawowej bądź średniej;
• dzieci w wieku ponad 18 lat, jeżeli są niepełnosprawne, a ich kalectwo nastąpiło przed ukończeniem 22 lat.
• wdowy i wdowcy po osiągnięciu 60-go roku życia, pod warunkiem, że przed sześćdziesiątką nie zawarli nowego związku małżeńskiego;
• rozwiedzione żony (mężowie) zmarłego pracownika, jeżeli pozostawały w związku małżeńskim co najmniej 10 lat, mają co najmniej 60 lat i nie wyszły powtórnie za mąż.

Małżonek (były małżonek, wdowa, wdowiec) otrzyma rentę rodzinną, jeżeli nie jest uprawniony do równych lub wyższych świadczeń Social Security z tytułu własnej pracy lub pracy kogoś innego. Wypłacane jest tylko jedno, korzystniejsze świadczenie.

Fakt pobierania renty rodzinnej przez rozwiedzionego małżonka nie powoduje pomniejszenia emerytury pracownika ani rent rodzinnych jego drugiej rodziny. Szczegółowe przepisy wyjaśniam w książce pt. „Ubezpieczenie społeczne Social Security”. 

Czy związek musiał istnieć na terenie USA?

Otóż nie, bo dzięki umowie emerytalnej zmieniły się przepisy. Przed 1 marca 2009 roku renty rodzinne nie należały się osobom, które nie mogły udokumentować pięciu lat związku z pracownikiem na terenie ziemi amerykańskiej. Ponadto członkom rodziny bez obywatelstwa renta wygasała w Polsce po pół roku, a do jej przywrócenia wymagany był powrót do Stanów na co najmniej miesiąc.

Po wejściu w życie umowy emerytalnej rodziny w Polsce dostają renty (małżeńskie, sieroce, wdowie) na takiej samej zasadzie, co Amerykanie w USA. 

Ile wynosi renta rodzinna

Wysokość renty rodzinnej Social Security zależy od kilku czynników: od rodzaju świadczenia, od wysokości podstawy emerytury pracownika, od wieku, w którym pracownik przeszedł na emeryturę, od wieku, kiedy małżonek przeszedł na rentę, od tego, czy pracownik pobiera również emeryturę ZUS. 

Świadczenia dla rodziny (z pracownikiem) ograniczone są przeważnie do 150% emerytury pracownika. Ponadto renty nieobywateli mieszkających w Polsce redukowane są o 25.5% z powodu podatku dla nierezydentów. W Polsce potrącana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne oraz (do czasu wejścia w życie nowej umowy podatkowej między Polską i Stanami) polski podatek dochodowy, którego można uniknąć, jeżeli w amerykańskim Konsulacie uzyska się zaświadczenie o płaceniu podatku dla nierezydentów w Stanach. 

Wniosek

Rodzinom amerykańskich pracowników należą się renty rodzinne Social Security niezależnie od tego, czy mieszkają w Stanach czy w Polsce. Od 1 marca 2009 roku rodziny w Polsce dostają renty (małżeńskie, sieroce, wdowie) na takiej samej zasadzie, co Amerykanie w USA niezależnie od ich statusu imigracyjnego, nawet jeżeli nigdy w Stanach nie były i nie mają numeru Social Security. Powinny o tym pamiętać pozostałe w Polsce żony i mężowie amerykańskich pracowników, nawet jeżeli się z nimi rozwiedli. Również, polskie rodzinne renty (wdowie i sieroce) po polskich pracownikach mogą być słane do Stanów Zjednoczonych.

Polskie rodziny amerykańskich pracowników mogą składać wnioski o amerykańskie renty Social Security w Biurze Świadczeń Federalnych przy amerykańskiej ambasadzie lub konsulacie: https://pl.usembassy.gov/pl/u-s-citizen-services-pl/ubezpieczenie-spoleczne/kontakt/. 

Elżbieta Baumgartner

Elżbieta Baumgartner jest autorką wielu książek-poradników, m.in. „Emerytura polska i amerykańska, ich łączenie i skutki Umowy o zabezpieczeniu społecznym” oraz „WEP: Jak walczyć z redukcją Social Security dla Polaków”. Są one dostępne w księgarni Polonia, 882 Manhattan Ave., Greenpoint, albo bezpośrednio od wydawcy: Poradnik Sukces, 255 Park Lane, Douglaston, NY 11363, tel. 1-718-224-3492, www.PoradnikSukces.com.

Kategoria: Porady > Finanse

Data publikacji: 2022-03-31